094- HOA KÌ : VÙNG PHÍA TÂY LÀ VÙNG Coóc-đi-e ?

-------
       @Hoa Kì với miền Tây hoang dã
  

    Vùng phía Tây Hoa Kì bao gồm : Rocky Mountains ( Rockies/Thạch Sơn) và một số dãy núi khác gần bờ Thái Bình Dương, bồn địa, cao nguyên, có cả đồng bằng,...

         Tuy nhiên vẫn có thể còn vài khác biệt như sau đây :  

         1.Theo tiếng Pháp : Cordillère Nord-Américaine (chỉ vùng đất có dãy núi song song ven Thái Bình Dương của Canada và cả Hoa Kì : Chaine des Cascades, Chaine Côtière, Sierra Nevada), còn   Montagnes Rocheuses (Rocky Mountains) nằm riêng (1). Những dãy núi trên viết theo tiếng Anh : Cascade Range, Coast Range(s), Sierra Nevada và Rocky Mountains. (2).

Từ trên xuống dưới : Hình lục giác đầu tiên : Rocheuses (Rockies) tách biệt với Cordillère Nord-américaine (North American Cordillera). Hình oval : Cordillère des Andes (Histoire Géographie, 6è, Belin, Paris,1990, trang 164)

      

      2.Theo tiếng Anh : North American Cordillera hay Western Cordillera (vùng bao gồm cả Rocky Mountains và các dãy núi ven Thái Bình Dương) chạy dài từ Alaska đến Mexico và tiếp tục đến Nam Mĩ (3) (4) (5).

          

North American Cordillera =Western Cordillera gồm vùng có các dãy núi song song nhau, màu đậm  (wcordillera.blogspot.com)

       

North American Cordillera gồm cả Rocky Mountains (Physical Geology: Earth Revealed, Mc Graw-Hill, New York, 2008, trang 120)

       Vậy ở đây ta có thể hiểu về cách dùng từ để chỉ vùng phía Tây Hoa Kì :

       a.Nếu dùng từ Cordillera (Cordillera Bắc Mĩ /Cordillera phía Tây), chỉ chung cả khu vực núi non, cao nguyên, bồn địa thuộc Canada, Hoa Kì, Mexico, kể cả dãy Rocky. Cũng còn gọi là Cordillera Thái Bình Dương.

       b.Sách giáo khoa Pháp, Atlas do Pháp xuất bản có dùng từ Cordillère Bắc Mĩ, dĩ nhiên chỉ cho vùng núi của cả 3 quốc gia nói trên. Nhưng khác ở chỗ không tính đến dãy núi Rocky.  Mời các bạn xem thêm bản đồ sau đây trong Atlas Pháp :

Có cả 2 nhóm tách biệt : Cordillère Bắc Mĩ uốn lượn theo bờ biển (vòng oval xanh) và dãy Núi Rocheuses (vòng oval vàng) (Atlas Général Bordas, 1970, một phần trang 2)

     

       c.SGK Địa lí lớp 11 của NXB Giáo dục, nói về vùng phía Tây của phần lãnh thổ Hoa Kì nằm ở trung tâm Bắc Mĩ như sau : ''Vùng phía Tây còn gọi là vùng Coóc-đi-e ''(trang 37) do sử dụng khái niệm Cordillère (?) và phiên âm ra như trên chăng ?

       Như thế nếu dùng từ Coóc-đi-e (theo Pháp) thì không tính đến dãy Rocky. Còn nếu dùng từ Cordillera (như Hoa Kì dùng) thì bao gồm cả dãy núi này, nhưng chỉ chung cho toàn Bắc Mĩ chớ không chỉ riêng Hoa Kì !

      

Những dãy núi ở Bắc Mĩ  (www.worldatlas.com)

       @Vậy thế nào là Cordillera [ˌkɔːdɪlˈjɛərə] / Cordillère / Coóc-đi-e ?

       Xuất phát từ tiếng Tây Ban Nha cổ cordilla, có nghĩa sợi dây, dây nhỏ, dây thừng nhỏ để +chỉ một nhóm các dãy núi song song nhau (6), hay

        +chỉ dãy núi dài, rộng, có thể gồm những thung lũng, bồn địa, sông, hồ, cao nguyên và cả đồng bằng nằm giữa những dãy núi song song của 1 hệ thống núi  (6)

Chúng ta có thể hình dung rõ hơn thế nào là Cordillère/ Coóc-đi-e / Cordillera. Sierra có nghĩa là núi, dãy núi ; plateau : cao nguyên. (Géographie 5e, Armand Colin, Paris 1970, trang 71) (*)

     


       Trong khi chờ đợi có thêm nhiều tài liệu hơn, có thể xem xét ý kiến này được chăng :
       Nếu muốn nói đến vùng phía Tây nước Mĩ, có lẽ không nên dùng từ Coóc-đi-e/Cordillère chung chung (và lai...Pháp), mà sử dụng nhóm từ Cordillera phía Tây/ Cordillera phía Tây Bắc Mĩ/ Cordillera Thái Bình Dương như Hoa Kì dùng khi nói về chính đất nước mình, bao gồm cả :

      +Nội dung (Rocky Mountains + các dãy núi song song chạy ven Thái Bình Dương, các bồn địa, cao nguyên ở giữa, kể cả phần đất phía tây của Đại Đồng bằng-Great Plains)  và

       +Hình thức (tiếng ...Mĩ thay vì tiếng Pháp).

       Các bạn có đồng ý không nào ?

Vùng có các mẫu tự A chính là North American Cordillera (www.physicalgeography.net)

        @Vùng núi nào Pháp gọi Cordillère (C.)?

       -C. Annamitique (dãy Trường Sơn Việt Nam).

       -C. Australienne (Great Dividing Range) ở Australia.

       -C. Bétique (phía Nam Tây Ban Nha).

       -C. Caraibe (phía Nam thủ đô Caracas, Venezuela).

       -C. des Andes (dọc theo bờ Thái Bình Dương, Nam Mĩ).

       -C. Nord-Américaine (Bắc Mĩ, đã đề cập trong bài này).

        (theo Atlas Général Bordas, 1970).

        @Món dọn thêm :

Elbert, núi cao nhất của dãy Rocky ở Colorado (4.401m tính từ mặt nước biển) (wikipedia.org)

Tundra (đài nguyên) thuộc Công viên quốc gia Colorado, dãy Rocky  (wikipedia.org)

      

-------Nguồn :

-(1) : Atlas Général Bordas, 1970.

-(2) : wikipedia.org.

-(3) : http://my.opera.com/nielsol/blog

-(4) : http://www.britannica.com

-(5) : http://wcordillera.blogspot.com/

-(6) : http://www.thefreedictionary.com
- (*)    : cuốn này do nhà bác Thái Minh Điển, Mĩ Tú, Sóc Trăng tặng bác nhà CFS từ 1987 lúc nghe chim-
             kêu- cọp- gầm ở đường Ng Bỉnh Khiêm, TpH. 

-và những nguồn đã nêu ở chú thích hình ảnh.

-Mời xem thêm bài về Hoa Kì :

+001- NƯỚC MĨ HIỆN NAY CÓ BAO NHIÊU BANG ?

+021- HOA KÌ : ĐẾN WASHINGTON NÀO ĐÂY ? 

+051- BUỒN ƠI CHÀO...SÂU !

-------